1   Giriş

Bilişim dünyasında en sık duyulan olgulardan biri de özgür yazılım ve açık kaynak kod kavramlarıdır. Çoğunlukla gönüllüler tarafından yıllarca sürdürülen çabaların sonucunda ortaya çıkan ürünler birer başarı hikayesi olarak görülmektedir. Son kullanıcılar açısından ise ÖY/AKKY’ın tercih edilmesinde yalnız yazılımların herhangi bir lisans ücreti olmadan kullanılmasından daha öte ticari yazılımlarla karşılaştırıldığında yüksek güvenlik ve performans gibi ölçütlerin de etken olduğu ortaya çıkmaktadır. Son kullanıcılar açısından ÖY/AKKY’ın tercih edilmesiyle aynı veya benzer özelliklerdeki ve hatta daha kaliteli bir ürünü ekonomik avantajlarla edinme şansı doğmaktadır.

Kurumsal olarak ÖY/AKK işletim sistemlerine göç, genel olarak aşağıdaki gereksinimlerden ortaya çıkmaktadır;

  • Stratejik olarak ÖY/AKKY’a geçiş kararının verilmesi,
  • Kurumsal olarak kullanılan yazılım ya da işletim sistemi yaşam döngüsünün sona ermesi nedeniyle kesintiye uğraması,
  • Kullanılan yazılımların kurumsal gereksinimleri karşılamaması
  • Bütçe kesintileri veya farklı ekonomik nedenlerle orta ve uzun vadede tasarrufa gitme zorunluluğu
  • Bilişim altyapısının güncel koşullara uygun olarak tekrar değerlendirilmesi gereksinimidir.

Dolayısıyla bir ÖY/AKK göçü “Kurumsal olarak kullanılan bilişim araçlarının, sunulan hizmetlerin aksamadan devamını sağlayacak, bilişim altyapısı ile bütünleşik ve kullanıcı merkezli olacak şekilde ÖY/AKKY’ın aktarılması” olarak tanımlanabilir. Başka bir deyişle bir ÖY/AKK göçü; kurumsal işin yapılması amacı ile bilişim altyapısında kullanılan yazılımlar ve hizmetlerinin, iş sürekliliğini sağlayacak şekilde ve benzer işlevsellikte ÖY/AKKY’a dönüştürülmesi faaliyetlerinin bir proje yönetimi felsefesi içerisinde yürütülmesidir. ÖY/AKK göçünün kullanıcı merkezli ve kurumsal bilişim altyapısı ile bütünleşik olması temel amaçlardan biridir.

1.1   Göç Metodolojisi

Her ÖY/AKK göçü, üst yönetim desteğini projenin başlangıcında alması ile başlar. Bahsedilen destek sadece kurumsal kararın verilmesini değil, proje bütçesinin, proje ekibinin ve diğer paydaşların hazırlanmasını içerir. Bu aşamada belirsizlikler, projenin ilerleyen aşamalarına göre daha fazladır. ÖY/AKK göç faaliyetleri kurum kültürünün değişimini de beraberinde getirdiğinden, üst yönetim desteğinin tam olarak alınması göç ekibinin işlerini kolaylaştıracaktır.

Projenin başında, kurumun göçe hazırlık durumunun belirlenebilmesi için bir Ön Analiz çalışmasının yapılması gerekir. Ön Analiz aşamasında ÖY/AKKY göç projesi için engel olabilecek durumlar, sistem mimarisi ve kullanıcı profilleri kabaca tespit edilir ve analiz aşamasına geçilip geçilmeyeceği konuları incelenir. Bu aşamada verilecek karara göre ÖY/AKKY göç projesi başlayabilir veya proje başlamadan sona erebilir.

Ön Analiz çalışmasından sonra kapsamlı Analiz faaliyeti başlar. Analiz aşamasında yapılan çalışmalar bundan sonraki aşamaları doğrudan etkilediğinden, tarafsız ve bilgi sistemleri hakkında mevcut durumu ortaya koyacak şekilde yapılmalıdır. Bu aşamada yapılacak hatalı değerlendirmeler projenin ileri aşamalarında düzeltilmesi ek maliyet ve işgücü gerektireceğinden, bu aşama ayrıntılı olarak planlanmalıdır. Analiz aşamasında kurumun göç teknik ekibinden beklentilerinin belirlenmesi, göçün etkinliğinin ölçülmesi açısından önemlidir.

Analiz aşaması bitirildikten sonra, Kavram Kanıtlama aşamasına geçilir. Kavram Kanıtlama aşaması, hedef işletim sistemi üzerinde hem sunucu uygulamalarının, hem de masaüstü uygulamaların ÖY/AKK karşılıklarının özelleştirme yapılmadan çalıştırıldığı, performans gözetmeden işlevsel denemelerin yapıldığı aşamadır. Kavram kanıtlama aşamasında kurumun alt yapısında kullanılacak ÖY/AKKY hakkında işlevsel karşılıklar elde edilir. Analiz aşamasında fark edilmeyen yazılımsal gereksinimler toplanır.

Kavram Kanıtlama aşamasından hemen sonra; Analiz ve Kavram Kanıtlama aşamalarında elde edilen yazılım geliştirme gereksinimleri analiz edilir. Kurumsal olarak kullanılmaya karar verilen ÖY/AKKY’ın bileşenleri üzerinde Pilot aşama öncesi varsa özelleştirmeler, performans iyileştirmeleri ve geliştirmeler dönüşüm yapılacak kurum çalışanlarınca veya kurumun ilgili yazılımı aldıkları firmalarca yapılır.

Pilot aşamasında, sınırlı kullanıcı grubu ile ÖY/AKK işletim sistemi, çevresel birimler, sunucu uygulamaları ve masaüstü uygulamaları kurularak teste sunulur ve sonuçları ayrıntılı incelenerek iyileştirme önerileri çıkartılır. Bu aşamada hazırlanan yazılımlar kullanıcı ile birebir etkileşim halindedir. Ek geliştirme istekleri toplanır, değerlendirilir ve yazılım geliştirme işleri tamamlanır. Pilot aşaması, göç ekibinin geliştirme isteklerine nispeten daha hızlı aksiyon almasını gerektirir. Pilot aşamasında seçilecek birimlerin, teknolojiye daha yatkın olması istenen bir durumdur. Bu aşamada eğitim konuları da gündeme gelmektedir.

Göçün bir sonraki adımı olan Yaygınlaştırma, Pilot aşamasının ve kurumsal eğitimlerin tamamlandığı, artık kurumun ÖY/AKKY uyumunun çok büyük ölçüde sağlandığı aşamadır. Bu aşamada, kullanıcı desteğinin sağlanması amacıyla yardım masası faaliyetlerine başlanmalı, geri bildirim kanalları sürekli olarak çalıştırılmalıdır.

Tüm aşamalarda kullanıcıya yönelik eğitim faaliyetlerine özen gösterilmelidir. Kullanıcıların yeni yazılımları benimsemesi göçün başarısında doğrudan etkilidir. Her aşama için yapılan faaliyetlerin kalitesinin belgelendirilmesi, faaliyetlerin kendi içerisinde kendisini kanıtlamış uygun bir prosedüre bağlı kalınarak yapılması özel öneme sahiptir. Böylece paydaşlar zaman içinde değişse bile yapılan geliştirme faaliyetleri geriye dönük olarak incelenebilecektir. Aşağıdaki şekil, kurumsal göç metodolojisini özetlemektedir.

ÖY/AKK Göç Modeli

Bir kurumda çalışan uygulama ihtiyaçlarını, sunucu ve masaüstü ortamı gerektirenler olarak gruplayabiliriz. Dolayısı ile kurumsal ÖY/AKK göçünü iki ana başlık altında incelemekte yarar vardır.

  • Masaüstü işletim sistemi göçü
  • Sunucu sistemleri göçü
    • E-posta sunucusu
    • Etki alanı denetleyicisi sunucusu
    • Dosya paylaşım sunucusu
    • VTYS (Veri Tabanı Yönetim Sunucusu)
    • Alan Adı sunucuları
    • Dinamik Ana Bilgisayar Yapılandırma sunucuları
    • Radius Ağ ilkesi sunucuları vb.

Masaüstü işletim sistemi göçü ile sunucu sistemleri göçü genel ilkeler kapsamında büyük farklılıklar içermese de, kullanıcılarla olan doğrudan etkileşim nedeniyle, masaüstü işletim sistemi göçü, sunuculara göre daha kapsamlı bir çalışma gerektirir. Sunucu dönüşümü yapılarak bazı ana bağımlılık unsurlarının kırılması, bu sayede masaüstü göçünün kolaylaşması da mümkündür.

1.2   Başlangıç ve Planlama Aşaması

Her göç projesinin kendine has özellikleri bulunmaktadır. Genel olarak aynı aşamalar kullanılsa da teknik olarak yapılması gerekenler farklılık gösterecektir. Kurumsal ihtiyaçlar, donanım ve yazılım envanteri her projeyi farklı kılmaktadır. Bir ÖY/AKK projesinin başarısı, göç planlamasının başarısı ile doğru orantılıdır. Göç projesinin başarısı, başlangıçta iyi tanımlanan kapsama, doğru ve objektif yapılan bir analize, proje boyunca karşılaşılabilecek sorunların çözümü için uygun metotların belirlenmesine ve proje ekibinin kurumla uyum içerisinde özverili çalışmalarına bağlıdır.

Planlama safhasında, öncelikle analiz ve kavram kanıtlama aşamasının, buradan çıkacak sonuçlara göre de pilot ve yaygınlaştırma aşamalarının planlanması doğru olacaktır. Bir ÖY/AKK göçünde aşağıdaki öncelikle;

  • Kurumsal göç vizyonunun oluşturulması ve belgelendirilmesi,
  • Proje kapsamının ve göç stratejisinin belirlenmesi,
  • Proje tahmini maliyetlerin belirlenmesi ve bütçelenmesi,
  • Proje organizasyonunun belirlenmesi,
  • Proje yönetimi ve proje ekiplerinin belirlenmesi,
  • Projede görev alacak ekiplerin görev ve sorumluluklarının tanımlanması,
  • Proje takviminin belirlenmesi,
  • Proje yönetim planının oluşturulması

gerekmektedir. Ancak bundan sonraki aşamaya, oluşturulacak göç projesi ekinden planlama ile ilgili onay alındıktan sonra devam edilmelidir.

1.3   Göç Projelerinde Sıklıkla Karşılaşılan Sorunlar

  • Projenin başlangıç ve planlama aşamasında zaman tahminlerinin doğru yapılamamaktadır. Genellikle kurumlar ÖY/AKK göç projelerini kurumsal değişim olarak görmeyip sadece işletim sistemi değişimi olarak gördüklerinden aceleci davranmaktadır. İyi bir planlama olmaksızın, çıkacak sorunlar ve bu sorunlara alınacak tedbirlere ait yeterli hazırlık yapmadan yapılacak göç projeleri başarısızlıkla sonuçlanacaktır.
  • Proje Ekiplerinde görev alacak kişilerin sahip olması gereken yeteneklerin tespiti; göç projesine destek verecek kurum personelinin seçimi ile ilgili kriterler, projenin başlangıcından önce belirlenmeli ve bu kriterlere göre seçim yapılmalıdır.
  • Proje ekiplerinin projeye yeterince destek vermemeleri; Kurum personelinin gündelik işlerinin yoğunluğu nedeniyle göç projelerine destek vermesinde zaman zaman sorunlarla karşılaşılmaktadır.
  • Proje ekiplerinin görev ve sorumluluklarının belirlenmesi; göç projelerine başlamadan önce görev ve sorumluluk dağılımı ve iletişim planları dikkatli planlanmalıdır.
  • Kurumsal değişimin yeterince yönetilememesi; göç projelerinde kritik başarı faktörlerinden biri de kurumsal değişimin yönetilmesidir. Kullanıcı alışkanlıklarının değişimi için üst yönetim desteği ve eğitim faaliyetlerinin göçün her aşamasında sürekli bir faaliyet olduğu bilinmelidir.
  • Analiz aşamasındaki hatalar; Analiz aşamasında; sunucu, donanım ve yazılım envanterlerinin eksik belirlenmesi veya bazı sistemlerin önemsenmemesi, projenin ileri safhalarında çeşitli entegrasyon sorunlarına yol açabilmektedir.
  • Test süreçlerinin yazılı hale getirilmesi; Test aşamasının yeterince önemsenmemesi, test ortamının göçün her aşamasında sürekli bir faaliyet olduğunun benimsenmemesi proje safhalarını aksatabilmektedir.
  • Pilot birimlerin seçimi; pilot uygulama birimlerinin hatalı seçilmesi projenin ileri safhalarında sorunlara yol açmaktadır.
  • Yedekleme hizmetlerinin yeterince verilememesi; hâlihazırda var olan yapıya ilişkin gerekli yedeklemelerin yapılmamış olması, göç sırasında eski sisteme dönülmesi gerektiğinde bunun imkansız hale gelmesine sebep olabilmektedir. Bu nedenle yedekleme işleminin hangi ekip tarafından yapılacağı belirlenmeli, kuruma özgü senaryolara göre uygulamalı eğitim yapıldıktan sonra işlemlere başlanmalıdır.
  • Yaygınlaştırma süreçlerinin ayrıntılı olarak belirlenmemesi; Yaygınlaştırma aşamasında göç ekibinin rol ve sorumlulukları ayrıntılı olarak planlanmalı, özellikle yaygınlaştırma için farklı konumlara gidildiğinde, kurum personeli ve göç ekibinin yapacakları faaliyetler idari olarak düzenlenmelidir. Benzer olarak göç ekibinin uyması gereken kurallar ve süreçler yazılı hale getirilmelidir.