8   Eğitim Faaliyetleri

Eğitim tüm dönüşüm projesi süresince devam eden bir faaliyettir. Kullanılan sistemde kolaylıkla yapılan bir takım faaliyetler, göç edilen sisteme aşina olunmadığından daha uzun sürelerde yapılabilir. Bu yüzden özellikle kullanıcıların eğitim içeriği ve uygulamasının dikkatli bir şekilde planlanması gereklidir. Diğer bir yandan, yazılımların bakımları, birtakım yazılımsal hataların giderilmesi ve iyileştirme faaliyetlerinin kurum personelince yapılabilmesi amacıyla ileri düzey geliştirici eğitimleri belirli bir plana göre verilmelidir. Böylece dönüşüm esnasındaki ve sonrasındaki kurumsal destek ihtiyacı yıllar içerisinde azalacaktır.

8.1   Eğitim Materyallerinin Oluşturulması

Eğitim materyali hazırlanması dikkatlice planlama ve uygulama isteyen bir süreçtir. Bu sürecin başarılı olabilmesi için tüm paydaşlar ile eşgüdüm sağlanması birinci önceliktir. Eğitim öncesi planlaması yapılırken eğitimlerden sorumlu birim ve personelin sorumlulukları belirlenir. Daha sonra bu göreve ilgili kişiler atanır. Eğitim programından sorumlu yönetici, eğitim koordinatörü ile birlikte bundan sonraki süreçte sorumlulukları paylaşırlar. Eğitim koordinatörü idari personelin desteği ile eğitim materyalinin kurum personeline sağlıklı bir ortamda istenen şekilde ulaşmasından sorumludur. Eğitim materyallerini geliştirecek uzman kişiler kurum içinden belirlenebileceği gibi kurum dışından da karşılanabilir.

Eğitim koordinatörü, eğitim tarihinde bahse konu eğitimin kaç kişi ile hangi noktada yapılacağını belirler. Tarihler belirlenirken eğitime katılacak kurum personelinin birim amirleri ile eşgüdüm içinde ilgili birimin iş planına uygun olmasına dikkat edilir. İçeriğe uygun olarak eğitimin süresi yine katılımcıların tahmini bilgi seviyeleri göz önüne alınarak gerçekleştirilir. Eğer gerekiyorsa eğitim koordinatörü kurum personeline eğitim öncesi anket veya benzeri türde sorular ile seviyelerine göre eğitim hazırlanmasını sağlar. Eğitim koordinatörü ile çalışan idari personel aynı zamanda lojistik ihtiyaçların giderilmesi işini de üstlenir. Eğitimin verileceği salonun ayrılması, salonda ihtiyaç duyulacak eğitim materyalinin hazır edilmesi ile lojistik ihtiyaçların giderilmesi idari personelin sorumluluğundadır. Eğitime katılanların listesi için katılımcı formu hazır edilir. Eğitim sonrası yapılacak anket ile de eğitim hakkında geri bildirim elde edilerek bundan sonraki eğitimler için yapılabilecek iyileştirmeler için öneriler alınır.

Eğitim materyali hazırlanırken ihtiyaçların değerlendirilmesi önemlidir. Bahse konu eğitimin hedef kitlesinin önceden belirlenmesi gerekir. Personelin eğitim sonrası kazanacağı bilgi ve yeteneklerle sorumluluklarını yerine daha iyi getirmesi için gereken bilgileri içeren bir eğitim hedeflenmelidir. Kurum personelini görev ve sorumluluklarını yerine getirmesini kolaylaştıracak bilgi ve donanıma kavuşturmak için gerekirse eğitim öncesi ve sonrası anketler kullanılabilir. Geri bildirimler sonucu eğitimlere katılacak kurum personeli sadece birimler değil gerekiyorsa eğitim durumu, yaş/deneyim ve oluşacak diğer ölçütlere göre sınıflara ayrılır.

Eğitim tasarlanırken katılımcıların eğitimi tamamladıktan sonra artık neleri yapabiliyor olacakları düşünülmelidir. Eğitim materyali hazırlanırken eğer uygulamalı eğitim ihtiyacı varsa gerekli donanım altyapısı hazır edilmelidir. Eğitim materyalinin yanı sıra eğitim metotları da eğitim tasarlarken göz önünde bulundurulmalıdır. Kurum taşra teşkilatına sahipse eğitim tasarlanırken lojistik ihtiyaçları buna göre belirlenmelidir.

Eğitim içeriği tasarlanırken ulaşılması beklenen hedefler belirlenir. Hedeflerle uyumlu içerik hazırlanarak bu hedeflere eğitim esnasında nasıl ulaşacağı tasarlanmış olmalıdır. Katılımcıların bilgi seviyeleri kurum içinden katılacak gruplara göre değişiklik gösterebilir, eğitim içeriği hazırlanırken bir kaç farklı seviye göz önüne alınarak içerik tasarlanmalıdır.

Eğitim içeriğinin uygun olup olmadığı konusunda kurum personelinin eğitim sonrası faaliyetleri belirleyici olacaktır. Katılımcılar eğitimden hemen sonra doldurdukları değerlendirme formları ile bunu yapacakları gibi aynı zamanda bu personelin iş başında yaptıkları çalışmalarında da kendileri ile yapılacak eğitim sonrası değerlendirme görüşmesi fayda sağlayacaktır.

Tasarlanan eğitimler verilirken çeşitli yöntemler kullanılabilir. Ders şeklinde konu anlatımlı bir yaklaşım kurum personelinin deneyimi göz önüne alındığında her zaman en etkin yol olmayabilir. Bu durumda katılımcılar genel olarak pasif dinleyici konumundadır. Bu da eğitmenin bütün denetimi elinde bulundurduğu ancak ilgi çekmenin zorlaştığı bir yoldur. Panel şeklinde birkaç konuşmacının yer aldığı düzenlemelerde ise kurum personeli ancak daha çok soru cevap kısmında katılım sağlayabilir. Eğer eğitmen sunum ile birlikte bu eğitimi veriyor ise kurum personeli yine pasif olarak katılım sağlar. Buradaki fayda personelin verilen eğitim esnasında varsa yazılım arayüzlerine aşina olmasıdır. Eğitimlerin grup tartışması şeklinde geçmesi etkileşimi artırmaktadır. Eğer eğitim zaman planlaması konusunda doğru tasarlanmış ise kurum personeli bilgi ve birikimlerini bu durumda eğitime katılan diğer personel ile de paylaşmış olur. Özellikle ÖY/AKKY ile ilgili eğitimlerin uygulamalı olarak verilmesi, kurumsal işin yapılmasında etkinlik sağlanır.

Eğitim materyalleri hazırlanırken gerekli durumlarda belli bir senaryo eşliğinde kurum içinde oluşan/oluşabilecek durumlarda yapılacakların içselleştirilebilmesi için ekiplere belli sorumluluklar verilerek öğretilen konuların pekiştirilmesi sağlanır. Bu durumda kurum personeli örneğin yazılımda yaşadığı sorunla ilgili olarak kurum içindeki akışı çok daha rahatlıkla görmüş olur. Eğitim materyaline çeşitli videoların eklenmesi ya da gerekiyorsa laboratuvar ortamı kurularak eğitimde geçen teknik senaryonun tatbik edilmesi sağlanabilir.

Eğitimin değerlendirmesi her safhada gerçekleştirilmesi gereken bir eylemdir. Eğitimcinin değerlendirmesi dışında eğitimin içeriğinin değerlendirilmesi ve zaman içinde yaşanabilecek teknolojik gelişmelere de uygun olarak güncellenmesi için değerlendirme gerekir. Uzun süreli eğitimlerde katılımcılara günlük değerlendirme formu verilebilir. Özellikle yeni tasarlanan eğitimlerde ilgili konuda uzman gözetmen personel kullanılarak sadece katılımcıların değil uzman olarak içeriğin de değerlendirilmesi yapılır. Gerekli notlar alınarak eğitimin tasarımında değişikliğe gidilebilir.

8.2   Kullanıcı Farkındalığı Yaratma

Kurumların yazı, tablo, grafik, rapor gibi belgeleme ihtiyaçları dün ne ise bugün de aynıdır. Bu ihtiyaçlar için 1992 yılından itibaren PW, Lotus123 gibi programların yerini office 3.x ile MS Ofis almaya başlamış ve 2015 yılına kadar 14 farklı versiyonu çıkartmış ve bugün Ofis 365’i kullanıma sunmuştur.

MS Ofis Sürümleri Kaynak : https://tr.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Office
SıraNo Yayım tarihi Sürüm/Başlık
1 30.08.1992 Office 3.0
2 17.01.1994 Office 4.0
3 02.06.1994 Office 4.3
4 03.07.1994 Office for NT 4.2
5 30.08.1995 Office 95 (7.0)
6 30.12.1996 Office 97 (8.0)
7 20.06.1998 Office 97 (8.5)
8 27.01.1999 Office 2000 (9.0)
9 31.05.2001 Office XP (10.0)
10 17.10.2003 Office 2003 (11.0)
11 30.01.2007 Office 2007 (12.0)
12 17.04.2010 Office 2010 RTM
13 11.12.2012 Office 2013
14 22.09.2015 Office 2016 (16.0)

Görüleceği üzere kurum ihtiyaçları hiç değişmese de kurumlarca çok defa farklı office versiyonları satın alınmıştır. Ofis versiyonlarındaki bu denli farklılığın özünde ise yeni özellikten daha çok kolay kullanım ya da sonuca daha pratik götürme yatmaktadır. LibreOffice dönüşümünün işletim sistemi göçünden önce yapılması daha uygun yöntem olsa da LibreOffice eğitimleri öncesi özgür ya da açık kaynak yazılımlar ile ilgili farkındalık seminerleri düzenlenmeli, kullanıcılara açık standartlar ile uzun süreli koruma ve erişim garantisi anlatılmalıdır.

8.3   Kullanıcı Eğitimleri

Kullanıcı eğitimlerinin proje teknik ekibince verilmesi ya da eğiticilerin eğitimi ile verilmesi olarak iki şekilde planlanabilir. Ancak en iyi uygulamalar kapsamında, eğiticilerin eğitimi ile kullanıcıların bilgilendirilmesinin daha uygun olduğu görülmektedir.

Kullanıcı eğitimleri, pilot göçe seçilen birimler için pilot göçlerden önce, diğer personel için yaygınlaştırma aşamasından önce tamamlanmalıdır. Bu amaçla, gruplar halinde ya bir eğitim merkezinde yüz yüze ya da uzaktan eğitim şeklinde planlanabilir.

Yüz yüze eğitim, iş sürekliliğinin sağlanması açısından bir ya da bir kaç ara ile planlanmalı çok teknik konulardan ziyade temel bilgisayar okur yazarlığı kavramları temel alınmalıdır. Temel işlevler açısından kullanıcıların istemci üzerinde yaptığı faaliyetler mümkünse uygulamalı olarak verilmelidir. Bu yöntemin avantajı, eğitici kullanıcı ile doğrudan etkileşim halinde olduğundan, kullanıcının merak ettiği konulara daha özel önem verilebilecek ve göçe karşı oluşabilecek direncin azaltılmasına katkı sağlayacaktır. Dezavantajı ise, grupların nispeten kalabalık oluşu nedeniyle işlerin kesintiye uğraması, eğitim ortamının fiziki şartlarının her lokasyonda sağlanamaması olabilecektir.

Kullanıcı eğitimi kapsamında uzaktan eğitim metodu da değerlendirilmelidir. Böylece, üretilen medyalar ile kullanım sırasında anlatılan konular tekrar izlenebilmektedir.

8.3.1   Kullanıcı Eğitimi Konu ve Kapsamları

  • Özgür / Açık kaynaklı yazılım nedir? Neden tercih edilmelidir?
  • Unix, Linux nedir, nasıl kurulur?
  • Linux ile ilk adımlar
  • Kullanıcılar ve kullanıcı grupları
  • Dosya ve dizin erişimi
  • Dosya ve dizin erişimi denetimleri
  • Yazılım yönetimi (dpkg)
  • XFCE Masaüstü ortamı
  • İnternet
    • Firefox ESR
    • Thunderbird
  • Ofis Uygulamaları
    • Writer
    • Impress
    • Calc
    • Draw
  • Grafik
    • Gimp görüntü işleme aracı
    • Belge görüntüleme aracı
    • Resim görüntüleme aracı
    • Xsane tarayıcı programı
  • Donatılar
    • Catfish dosya arama aracı
    • Diskler disk işlemleri
    • Thunar dosya yöneticisi
    • Ekran görüntüsü alma aracı
    • Mousepad not defteri aracı
    • Yapışkan notlar aracı
  • Çoklu ortam
    • XFBurn ile CD, DVD yazma
    • PulseAudio Ses Denetimi
    • VLC media player
  • Sistem
    • Görev Yöneticisi
    • Paketler
    • Synaptics Paket Yöneticisi
    • Toplu Yeniden Adlandırma
    • UXTerm
    • Xfce Terminal
    • XTerm
    • Ağ
    • Erişilebilirlik
    • Hizmetler
    • Kullanıcılar ve gruplar
    • MIME Tipi Düzenleyicisi
    • Oturum ve Başlangıç
    • Zaman ve tarih
  • Ayarlar
    • Kişisel ayarlar
    • Bildiriler
    • Çalışma alanları
    • Dosya yöneticisi
    • Görünüm
    • Hakkımda
    • Masaüstü
    • Orage (Takvim) özellikleri
    • Panel
    • Pencere yöneticisi
    • Tercih edilen uygulamalar
  • Donanım
    • Ağ bağlantıları
    • Fare ve dokunmatik yüzey
    • Görüntüle(çözünürlük değiştirme)
    • Güç yöneticisi
    • Kaldırabilir sürücüler ve ortam
    • Klavye
    • Yazıcı ayarları
  • Diğer
    • Ayarlar Editörü
    • IcedTea Web Control Panel
    • OpenJDK java 8 Policy Tool

8.4   Eğiticilerin Eğitimi

Proje planı yapılırken ÖY/ÖKKY’a dönüşüm süreci kapsamında çeşitli aşamalarda öngörülen eğitimlerin kimler tarafından verilebileceği belirlenir. Eğitimler, eğer kurum içinde konusunda uzman kişiler var ise bu personelden yararlanılarak, kurum içinde ilgili eğitimi verebilecek personel görevlendirilemiyor ise danışmanlık ya da hizmet alımı yolu ile verilebilir.

Eğitmenler, proje teknik ekibi tarafından ve yardım masası birimi tarafından eğitilmeli, böylece yaygınlaştırma öncesi eğitimler yapılırken kurumsal bir takım sorunlar hakkında da bilgi sahibi olması sağlanmalıdır. Eğitimlerin süreklilik arz etmesi için eğitmenlerin kurum içi personel olması tercih edilebilir. Bu durumda eğitmenlerin eğitimi İnsan Kaynakları Yönetim Planı çerçevesinde gerçekleştirilir. Eğitmenlerin alacakları eğitim kurumlarda gerçekleştirilen ÖY/AKK dönüşümü ile doğrudan ilişkili olarak bu süreçte ihtiyaç duyulabilecek teknik alanlara göre belirlenir. Kurum personeline verilecek eğitimler sırasında eğitmenlerin karşılaşacakları teknik sorular da göz önüne alındığında eğitmenlerin özellikle dönüşüm sürecinde görevlendirilen kişiler arasından seçilmesine özen gösterilir.

Eğiticilerin, kurum içerisinden gönüllülük yöntemi ile tecrübeli ve istekli personel arasından seçimi yapılır. Yaygınlaştırma başlamadan önce pilot dönüşüm lokasyonlarında pratik kazandırılması istenen bir durumdur. Eğiticiler yaygınlaştırma öncesi lokasyonda son kullanıcı eğitimini işleri kesintiye uğratmadan verdikleri gibi lokasyonda dönüşüm sonrası destek ekibi olarak da görev yapabilirler.

Yapılan çalışmalarda eğiticilerin aynı zamanda destek personeli olarak görev yapmalarının çok başarılı sonuçlar verdiği görülmüştür.

8.4.1   Eğiticilerin Eğitimi Konu ve Kapsamları

  • Unix, Linux nedir, nasıl kurulur?
  • Linux ile ilk adımlar
  • Kullanıcılar ve kullanıcı grupları
  • Dosya ve dizin erişimi
  • Dosya ve dizin erişimi denetimi
  • Diskler ve dosya sistemleri
  • Standart girdi ve çıktı
  • Linux kabuğu ve özellikleri
  • Metin işleme
  • Süreçler ile ilk adımlar
  • X-Windows grafik arayüzü (XFCE Masaüstü ortamı)
  • Metin editörleri
  • Sistem servislerine ilk adımlar
  • Mantıksal hacim yönetimine giriş
  • Sunucu kurulumu
  • Sistem açılışı ve hizmet süreçleri
  • “systemd” servis kontrol sistemi
  • Dosya sistemi ve yönetimi
  • Kullanıcı ve grup yönetimi
  • Ağ ayarları
  • Yazılım yönetimi
  • İleri tarihe görev atama
  • Sistem kayıt sunucusu
  • Dosya sistemi kotaları
  • Sistem başarımının izlenmesi

8.4.2   Geliştirici Eğitimi Konu ve Kapsamları

  • Kimlik yönetimi ve güvenlik
  • Posix ACL
  • AppArmor yönetimi
  • CA sunucu ve yönetimi
  • İleri ağ yönetimi
  • Bonding
  • VLAN yönetimi
  • IPV6
  • iSCSI ve Multipath yapılandırması
  • İleri hata giderme
  • İleri systemctl yapılandırması
  • Paket oluşturma ve yönetimi
  • Depo oluşturma ve yapılandırması
  • İleri kabuk programlaması

8.5   Dönüşüm Teknik Personelinin Alacağı Eğitim Konu ve Kapsamları (Sistem Yönetici Eğitimi)

Dönüşüm çalışmaları esnasında ve sonrasında sistem destek için aktif rol alacak teknik personellerin eğitimi projenin aksamadan devam edebilmesi için oldukça önemlidir.

8.5.1   Dönüşüm Teknik Personelinin Alacağı Eğitim Konu ve Kapsamları

  • Unix, Linux nedir, nasıl kurulur?
  • Linux ile ilk adımlar
  • Kullanıcılar ve kullanıcı grupları
  • Dosya ve dizin erişimi
  • Dosya ve dizin erişimi denetimi
  • Diskler ve dosya sistemleri
  • Standart girdi ve çıktı
  • Linux kabuğu ve özellikleri
  • Metin işleme
  • Süreçler ile ilk adımlar
  • X-Windows grafik arayüzü ( XFCE Masaüstü ortamı)
  • Metin editörleri
  • Kabuk programlama
  • Sistem servislerine ilk adımlar
  • Mantıksal hacim yönetimine giriş
  • Sunucu kurulumu
  • Sistem açılışı ve hizmet süreçleri
  • systemd Servis kontrol sistemi
  • Dosya sistemi ve yönetimi
  • Kullanıcı ve grup yönetimi
  • Ağ ayarları
  • Yazılım yönetimi
  • İleri tarihe görev atama
  • Sistem kayıt sunucusu
  • Dosya sistemi kotaları
  • Sistem başarımının izlenmesi
  • Linux çekirdeği, yapısı ve derlenmesi
  • Mantıksal hacim yönetimi LVM
  • İnternet süper sunucusu
  • NIS ile ağ üzerinden bilgi paylaşımı
  • NFS ile dosya ve dizin paylaşımı
  • SSH ile kabuk erişimi
  • Samba ile MS Windows dosya paylaşımı
  • Bind ile DNS hizmetleri
  • Postfix, Dovecot ile e-Posta hizmetleri
  • Apache Web sunucusu
  • Squid Vekil sunucusu
  • PostgreSQL Veritabanı sunucusu
  • ProFTPD Ftp sunucusu
  • CUPS sunucusu
  • IPTables ve FWBuilder ile paket filtreleme
  • DHCP ile yapılandırma yönetimi
  • OpenLDAP dizin sunucusu
  • iSCSI internet küçük bilgisayar sistemi arabirimi
  • İstemci kurulumları
  • Kurulum esnasında karşılaşılabilecek hatalar ve giderme yöntemleri
  • Yazıcı ve tarayıcı kurulumları
  • Geri dönüş senaryoları
  • Sistem başarım testleri