4   Kurulum ve Yaygınlaştırma

Kurulum ve Yaygınlaştırma titizlikle planlanması gereken önemli bir süreçtir. Sürecin sorunsuz ilerlemesi ve sonraki aşamalarda beklenmeyen senaryolarla karşı karşıya kalmamak için aşağıdaki adımlar takip edilmelidir:

  • Kurulum ve yaygınlaştırma yol haritasının çıkarılması,
  • Farkındalık çalışmaları,
  • Yetkin teknik personel görevlendirmeleri,
  • Eğitim planlaması,
  • Danışmanlık hizmetidir. (ihtiyaç duyulması halinde)

Yaygınlaştırma süreci esnasında karşılaşılan problemlerin, kronik hale gelmeden çözülmesi için gerekli teknik çalışmaların pilot çalışmalar esnasında gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

4.1   Yaygınlaştırmaya Hazırlık ve Planlama

Yaygınlaştırma süreci öncesinde planlanması gereken stratejiler, yapılması gereken iş kalemleri ve test çalışmaları bu bölümde incelenmiştir.

4.1.1   Yaygınlaştırma Stratejisinin Belirlenmesi

Yaygınlaştırma stratejisi belirlenirken:

  • Kullanılan uygulamalar ve donanımlar,
  • Göçün kullanıcılar tarafından benimsenme derecesi,
  • Kurumun bulunduğu konumlar,
  • Lojistik gereksinimler,
  • İş ihtiyaçlarının ve sürekliliğinin karşılanması gibi etkenler öncelikle dikkate alınır.

Yaygınlaştırma stratejisinin belirlenmesi esnasında daha önce dönüşüm projesini tamamlamış veya belli bir aşamaya gelmiş kurum/kuruluşlarla bilgi alışverişi yapılabilir, yeterli olmaması halinde danışmanlık hizmeti ile dönüşüm projesi için profesyonel, düzenli destek sağlanabilir. Projenin bir noktada ilerleyemez hale gelmemesi, kullanıcı direncinin yüksek olmaması için kesintisiz ve hızlı destek çok önemli bir husustur.

Yaygınlaştırmanın başlayacağı nokta, geri bildirimde bulanabilecek seviyede bilgisayar okur yazarlığı olan personelin konumlandığı birimler olmalıdır. En kritik birimlerden başlamak yerine daha az kritiklik seviyesinde olan birimlerden başlamak, kurum genel işleyişinin aksamaması açısından önemlidir. Geri bildirim yapamayacak, sadece belli paket uygulamaları kullanan ve görev tanımları olan personelden başlanması halinde, karşılaşılması olası problemlerin tespitinde geç kalınarak, daha ilerleyen aşamalarda akut problemlerle karşılaşılabilir.

Farkındalık çalışmaları tüm bu çalışmalarla eş zamanlı olarak götürülmelidir. Kurum bünyesinde personel bu işin ne için yapıldığını, ülke ve kurum genelinde ne gibi kazanımlar olduğunu bilmelidir ki proje esnasında kullanıcı direnci minimum seviyede kalabilsin. Sistemsel değişiklikler kullanıcıyı doğrudan etkileyeceği için desteklerini almak oldukça önemlidir. Eğer kurum birden fazla konumda hizmet veriyorsa ya da ülke çapına yaygın ağı varsa göç ekibinin ulaşım, iaşe, ibate gibi lojistik gereksinimleri dikkate alınmalıdır. Genel olarak yaygınlaştırmada iki türlü yaklaşım öne çıkmaktadır:

  • Belirlenen kullanıcı grupları açısından yaygınlaştırma,
  • Konum/birim olarak yaygınlaştırmadır.

Kullanıcı grupları yaptıkları işlerin kritiklik seviyeleri, kullandıkları yazılımlar, raporlama uygulamaları gibi birçok kriter göz önüne alınarak yapılmalıdır. Yaygınlaştırma, kurumun birden fazla konumda konumlanmış birimlerinde de eş zamanlı olarak yürütülebilir. Kamu kurumlarının il teşkilatları bunlara örnek olarak gösterilebilir. Merkez dışında yürütülecek çalışmalarda desteğin ulaşılabilir ve kesintisiz olması oldukça önemlidir. Geçiş yapsın birimin büyüklüğüne göre geçici ikame destek personeli veya en azından ilgili birimle sürekli kontak halinde olabilecek destek personel/personelleri tahsis edilmelidir.

4.1.2   Yedekleme Planlaması

Yedekleme planlaması ve uygulaması mutlaka yaygınlaştırmadan önce tamamlanması gereken bir süreçtir. Planlama yapılırken sorumlu olunan kısım sadece kurumsal veriler olmalıdır. Personelin kişisel verilerinin, kurum bilgisayarlarında olması, üçüncü kişiler tarafından yedeklenmesi/depolanması kişisel verilerin gizliliği kapsamında uygun değildir.

Yaygınlaştırma esnasında kullanıcıların bilgisayarlarında bulunan kurumsal verileri depolamaları için güvenli bir yöntem sağlanarak, yedekleme işlemleri tamamlanmalıdır. Yedekler alındıktan sonra mutlaka kontrol edilmeli ve yedeklerin sorunsuz aktarıldığına taraflar emin olmalıdır. Kritik bilgisayarların göçünde yeni disk kullanılması ya da disk imajının saklanması seçeneği de değerlendirilebilir.

4.1.3   Yaygınlaştırma Planlaması

Yaygınlaştırma planlaması belirlenen kullanıcı grupları ve lokasyon temelli olarak iki ayrı açıdan ele alınmalıdır. Yaygınlaştırma planı her durumda:

  • Göç ekibi, kuruluşu, görevleri ve koordinasyon konuları,
  • İstemci/sunucu kurulumu yöntemi,
  • İstemci/sunucu testleri,
  • Yazılım testleri,
  • Donanım testleri,
  • Geri dönüş senaryoları konularını içermelidir.

4.1.3.1   Belirlenen Kullanıcı Grupları Açısından Yaygınlaştırma

Kullanıcı grupları açısından yaygınlaştırma yöntemi, özellikle teknik çalışanların çok olduğu ve kullanıcı direncinin fazla olabileceği durumlarda değerlendirilmelidir. Avantajı, değişim yönetiminin zamana yayılarak yapılması olabileceği gibi, beklenen teknolojik yenilik vb. hususlarının göçü nispeten zor olan kullanıcı gruplarına kadar beklenmesi olabilmektedir. Dezavantajı ise, özellikle göç edilen sistemler ile ÖY/AKK sistemler arasında entegrasyon problemleri olabilecek ve yaygınlaştırma aşaması çok uzun sürelere yayıldığından isteksizlik yaşanabilecektir.

4.1.3.2   Konum Olarak Yaygınlaştırma

Konum olarak dağıtık kurumlar için, mümkünse göç ekibinin birbirine yakın yerlerde çalışmaları sağlanmalıdır. Planlama yapılırken, kullanılacak personel sayısı ile lokasyonların birbirine olan fiziki uzaklıkları hem zaman hem maliyet açısından önem arz etmektedir.

Dönüşüme engel olmayacağı düşünülen uygulamalar kapsamında, lokasyon olarak yaygınlaştırma’nın daha avantajlı olduğu savunulmaktadır.

4.1.4   Dönüşüm Ekibinin Belirlenmesi

İstemci Göçü için çalışacak ekip Merkez Koordinasyon Ekibi, Göç Uygulama Ekibi ve Eğiticiler olarak üç temel gruptan oluşabilir. Ekiplerin görev dağılımları mutlaka yetkinlik seviyeleri doğrultusunda gerçekleştirilmeli, gerekli teknik eğitimleri almaları sağlanmalıdır. Ekiplerin kendi içinde adaptasyon sürecini tamamlamış bir şekilde göreve başlamaları projenin sürdürülebilirliği açısından oldukça önemlidir. Eğitim de aktif rol olacak ekibin varsa eğitim birimi veya insan kaynakları birimiyle doğrudan planlama yapmaları, farklı süreçlerle çakışma yaşanmaması adına kritik seviyede önemlidir.

4.1.5   Yerel Depo Planlaması

Depo, işletim sisteminin uygulamalarının barındırıldığı bir paket sunucudur. Kullanıcılar bu depoları kullanarak sistemlerine güvenli bir şekilde uygulama kurabilirler, güncellemeleri takip edebilirler. Pardus’un da kendine özel bir depo sunucusu vardır ve bütün kullanıcılar bu halka açık depo sunucusundan hizmet almaktadırlar. Kurumların bu depoları kendi sunucuları üzerinden sunmaları; yani yerel depo kullanmaları birçok avantaj sağlamaktadır;

  • Kurum iç ağında bulunan bir sunucuya daha hızlı erişim sağlanabileceği için yerel depodan uygulama yükleme ve güncelleme işlemleri daha hızlı gerçekleşecektir.
  • Kuruma özel geliştirilen uygulamalar, doğrudan bu yerel depoya eklenilebilir ve bunun sonucunda kurumdaki bütün kullanıcıların bu uygulamalara hızlıca erişmesine olanak sağlayacaktır.
  • Mevcut uygulamalarda yapılan değişiklikler, geliştirmeler, özelleştirmeler kısa sürede doğrudan yerel depo üzerinden yayına alınarak bütün kullanıcılara bir güncelleştirme gönderilebilecektir.
  • Yerel deponun anlık görüntü yedekleri sayesinde herhangi bir sorun ile karşılaşıldığında önceki tarihlere ait yedeklere hızlı bir şekilde dönülebilecektir.
  • Kurumlar Pardus’a gelen güncellemeleri, öncesinde kendileri de test ederek daha sonra kurumun yerel deposuna entegre edebilecektir.

4.2   İstemci Dönüşümü

4.2.1   İstemcilerin Kurulumu

İstemci kurulumları CD/DVD ya da USB bellek yardımı ile yapılabileceği gibi ağ üzerinden yükleme ile de yapılabilmektedir. En iyi örnekler, ağ üzerinden yapılacak kurulumların, zaman ve bilgi işlem personelinin etkin kullanılması açısından daha verimli olduğunu göstermektedir.

Ağ üzerinden kurulum, TFTP sunucusu üzerinden imajların ilgili istemcilere yüklenmesi olarak tanımlanabilir. Bu aşamadan önce kullanıcı listelerin oluşturulması, DHCP kullanılacaksa MAC adresleri ve buna karşılık gelecek şekilde IP adreslerinin belirlenmesi gerekmektedir. Kurulumların başarımının izlenebildiği bir sistem kurulması da ayrıca Göç ekibinin işini kolaylaştırmaktadır.

4.2.2   İstemci Testleri

İstemci uyumluluk testleri kurum genelinde bulunan tüm modellerde ayrı ayrı gerçekleştirilmelidir. İstemci kurulumundan sonra, göç uygulama ekibi tarafından istemcilerin açılış süreçleri, masaüstü ve kurumsal uygulamalar ile çevre birimleriyle etkileşimlerinin kontrollerini içeren testler yapılmalıdır. Test sonuçları yazılı olarak merkez koordinasyon birimine bildirilmeli ve varsa testlerde çıkan problemlerin durumuna göre Proje Teknik Ekibi ile koordinasyon sağlanmalıdır.

4.2.3   Çevresel Donanım Dönüşümü

Kurum bünyesinde kullanılan tüm çevresel donanımlar (yazıcı, tarayıcı, barkod yazıcı, kart okuyucu vb) dönüşüm yapılacak sistem ile uyumluluk testlerine tabi tutulmalıdır. Ayrıca ağ üzerinden kullanım, lokal yazıcı, paylaşımlı lokal yazıcı kullanımı gibi tüm senaryolar da test edilmelidir. Donanımlar lokalde veya ağ üzerinde sorunsuz çalışabilirken paylaşımlı olarak kullanıldığında uyum problemi yaşayabilmektedir. Bu tür senaryolar bu sebeple gözardı edilmemelidir.

Dönüşüm yapmayı planlayan kurumlar yeni cihaz alım sözleşmelerinde mutlaka ilgilendikleri sistem ile entegre çalışabilen modeller seçmeli, testlerini gerçekleştirerek süreci tamamlamalıdır. Kiralama yöntemi ile donanım temini sağlayan kurumlar ise, sorunla karşılaşmaları halinde, dönüşüm yapacakları sistem ile entegre çalışabilecek donanımların temini için tedarikçi firmaları ile mutabakata varmalıdır. Donanımda sürücü desteği mevcut değil ise, ilgili distribütör firma teknik ekibi ile iletişime geçilerek karşılaşılan problem aktarılabilir ve çözüm sağlanması istenebilir. Firmalar müşteri kaybetmemek adına talep olması halinde hızlı çözümler sunabilmektedir, ihtiyaç halinde bu avantajdan yararlanmakta fayda vardır.

4.3   Uygulama Dönüşümü

Kurumda kullanılan tüm yazılımların uyumluluk testleri istisnasız olarak gerçekleştirilmelidir. Analiz bitiminde;

  • Platform bağımsız uygulamalar (Dönüşümü mümkün olan),
  • Platform bağımlı uygulamalar (Dönüşümü mümkün olmayan,
  • Platform bağımsız fakat çeşitli modüllerinde uyumluluk çalışması yapılması gereken uygulamalar,
  • Geliştirmesi devam eden henüz canlı sisteme alınmamış servis/uygulamalar (varsa) gerçeğe en yakın

şekilde rapor edilmelidir.

Uygulama testlerinin yeterli dikkat gösterilerek yapılmaması dönüşüm esnasında ciddi sıkıntılara sebep olabilir, bunun önüne geçebilmek adına yazılım testleri titizlikle gerçekleştirilmeli ve raporlanmalıdır. Yazılım analizi sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda hangi birimlerden başlanabileceği, hangi birimlerin ilerleyen tarihe ertelenmesi gerektiği ve hangi birimlerin dönüşüm için uygun olmadığı net bir şekilde saptanabilecektir.